آلودگی نوری چیست | راهکار و تاثیر آن بر انسان و حیوانات و ..

آلودگی نوری چیست؟

واژه آلودگی نوری را خیلی از گوشه و کنار می‌شنویم.

1. اساسا آلودگی نوری یعنی چه؟
2. مگر نور آلوده هم داریم؟

هم بله و هم خیر. نور در اساس خود پاکیزه است ولی در شیوه زندگی مدرن امروزه شاهد نمونه‌های بیشماری از استفاده نادرست، در زمان نادرست ، با کیفیت نامطلوب و خارج از استاندارد نورهای مصنوعی هستیم که بر سلامت جسم و روان انسان، محیط زیست و آسمان شب تاثیر بد می‌گذارد.

آلودگی نوری در چه مکان‌هایی وجود دارد؟

آلودگی نوری هم در فضای بیرونی و هم در فضای داخلی وجود دارد. عدم رعایت استانداردها، کمبود یا ازدیاد شدت نور، استفاده از یک چراغ نامناسب در فضاهای داخلی و خارجی و نورهای شدید و تجاوزهای نوری از این دسته‌اند.

تعریف علمی آلودگی نوری

همانطور که گفته شد استفاده از نورهای مصنوعی در زمان، مکان و با استاندارد و کیفیت نامناسب ، آلودگی نوری یا Light pollution نامیده می‌شود.

زمان نامناسب

ممکن است در ساعاتی از روز از نور مصنوعی استفاده شود که نیازی به آن نباشد و بتوان از نور روز استفاده نمود و یا در فضاهایی مانند راهروها و پارکینگ‌ها که ممکن است ساعت‌ها در آن ترددی وجود نداشته باشد، چندین چراغ روشن باشد.

مکان نامناسب

در دنیای امروز توجه به مصرف بهینه انرژی و صرفه جویی در مصرف آن بسیار مورد توجه است. استفاده از منابع روشنایی مصنوعی در منازل، مکان‌های عمومی، کارگاه، بیمارستان، رستوران، فضاهای آموزشی و …… با توجه به نوع و کاربرد هر مکان و استاندارد هر یک تعریف می‌شود. استفاده سلیقه‌‌ای از نور مصنوعی برای هر فضا تولید آلودگی نوری می‌کند.

کیفیت نامطلوب

در طراحی روشنایی استفاده از روشنایی با کیفیت مطلوب از اهمیت بالایی برخوردار است.
هر نوع لامپ یا منبع نوری از کیفیت، دمای رنگ و شاخص وضوح رنگ خاصی برخوردار است. در طراحی روشنایی استفاده از روشنایی با کیفیت بر اساس فضا، کاربری و معماری و نیاز پروژه انجام می‌شود.

روشنایی آسمان شب

تصور ما از آسمان شب، فضایی تاریک و پرستاره است ولی حقیقت آنچه مشاهده می‌کنیم متفاوت است. با توسعه شهر‌ها و سیستم‌های روشنایی مصنوعی، روشنایی‌های دیگری نیز باعث شده‌اند این روزها آسمان شب به مقدار آسمان شب قرن‌ها پیش، تاریک و پر ستاره نباشد.

نور خورشید منعکس شده از گرد و غبار میان سیاره‌ای، نور ناشی از ماهواره‌ها، تابش‌های جوی، بادهای خورشیدی، نور ماه و نورهای مصنوعی شهرها از جمله عواملی هستند که بر آسمان شب تاثیر می‌گذارند.
از بین تمام عواملی که موجب روشن شدن آسمان شب می‌شوند تنها آلودگی نوری ناشی از نورهای مصنوعی قابل پیشگیری است.

عوامل ایجاد آلودگی نوری توسط لامپ‌های موجود در شهر

خیرگی

درخشندگی یا روشنایی زننده ناشی از لامپ‌ها ایجاد خیرگی می‌کند. خیرگی می‌تواند در فضای داخلی و خارجی ایجاد شود. درخشش نور به چشم عابر پیاده، رانندگان در شب، استفاده کنندگان از مانیتور‌ها و نصب چراغ‌های نامناسب در فضای داخلی می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به جسم و روان وارد نماید.

تجاوز نوری

اگر چراغ نصب شده فضاهای دیگر که مورد نظر نیستند را روشن کند به آن تجاوز نوری گویند. به عنوان مثال وقتی چراغ خیابان فضای داخل خانه و اتاق خواب را روشن کند و مانع خواب و استراحت شود و یا حتی نورپردازی نمای ساختمان به داخل منعکس شود، این عامل سبب میشود تمام طول شب اتاق روشن بماند و موجب بروز مشکلات شود.

تابش نور به بالا

حتما مشاهده کردید برخی از چراغ‌های خیابانی که پرتاب نور به بالا دارند، اینگونه نورها که به سمت آسمان پرتاب میشوند کمترین نقش را در روشن کردن زمین و بیشترین نقش را در روشن کردن آسمان دارند که همان آلودگی نوری است.

روشنایی بیش از حد

استفاده از لامپ با توان بالا، انتخاب چراغ و لامپ نادرست، ارتفاع نصب چراغ، عدم وجود سنسورهای حرکتی و زمان سنج و عوامل از این دست همه تولید آلودگی نوری می‌کنند.

اثرات آلودگی نوری بر انسان

قرار گرفتن انسان در زیر نور مصنوعی غیر استاندارد در کوتاه مدت و دراز مدت سبب بروز آسیب‌های جدی به بدن می‌شود.
ملاتونین هورمونی است که در طول شب ترشح می‌شود و در تنظیم چرخه خواب و بیداری تاثیر دارد. تحقیقات نشان داده خوابیدن در محلی که چراغ روشن است و یا بیداری‌های بلند مدت در شب که این چرخه و تنظیم ملاتونین را به هم میزند خطر ابتلا به

• بیماری قلبی
• سرطان
• افسردگی
• بیماری های خواب
• میگرن
• اختلالات عملکرد جنسی
• مسائل گوارشی

را بالا می‌برد. ترشح ملاتونین به رنگ، شدت و مدت تابش نور به چشم بستگی دارد.

راهکارهای جلوگیری از بیماری‌های مربوط به آلودگی نوری در انسان

1. ایده‌آل‌ترین وضعیت هنگام خواب تاریکی مطلق است بدون روشن ماندن چراغ خواب و تلویزیون.
2. طول موج‌های آبی باید از محیط شب حذف شوند.
3. از چراغ‌ ها و نورهای استاندارد استفاده گردد تا میزان خیرگی را به حداقل برسانید.
4. چراغ خیابان‌ها استاندارد و محافظت شده باشند و ورود نور به خانه به حداقل برسد.
5. خواب کافی داشته باشیم.

اثرات آلودگی نوری بر حیوانات

آلودگی نوری همانطور که بر آسمان شب و انسان تاثیر می‌گذارد، بر محیط زیست و حیوانات هم تاثیر مخرب دارد. نورهایی که محیط زندگی حیوانات را روشن می‌کند باعث اختلال در تمرکز و جفت یابی آن‌ها شده، صید آنان را یرای شکارچیان آسان کرده و موجب بر هم خوردن چرخه طبیعی و رفتار حیوان می‌شود. به ویژه در پرندگان و حیوانات ساکن در مناطق شهری این اثر مخرب بسیار چشمگیر است.

اثرات آلودگی نوری بر گیاهان

مطالعات نشان داده که روشنایی شبانه منجر به رشد بیش از حد گیاهان می‌شود. روشنایی در شب تاثیر منفی روی گیاه داشته و چرخه روشنایی- تاریکی گیاه را تغییر می‌دهد. این اختلال در روند گل دادن گیاهان، پرورش محصولات، تغییر در اندازه برگ‌ها و شاخه‌ها، ریزش برگ‌ها، و تغییرات در جوانه زنی گیاه صورت می‌‌گیرد.

راه‌کارهای کاهش آلودگی نوری

از آنجائیکه نور مصنوعی را نمی‌توان از زندگی شهری حذف نمود و استفاده از نور مصنوعی سبب آلودگی نوری می‌شود، تنها می‌توان آن را کاهش داد تا اثرات آن را به حداقل رساند. راه‌کار‌های زیر شاید بتواند تاثیری در کاهش آلودگی نوری داشته باشد.

• هدایت صحیح پرتوهای نور: تنظیم زاویه تابش چراغ‌ها، عدم استفاده از چراغ‌ های نامناسب و قدیمی در معابر و خیابان‌ها، محدود کردن نورافکن‌های محیط هایی مانند کارگاه‌های ساختمانی، تابلوهای تبلیغاتی، فضاهای تفریحی، اداره جات و اماکن دولتی، مراکز خرید و …….
•  نصب سرپوش بر روی چراغ‌های روشنایی خیابانی
• استفاده از میزان نور مناسب و استاندارد
• نصب سنسورهای حرکتی و حسگر
• جلوگیری از ورود نور مزاحم به فضاهای مسکونی
• استاندارد سازی نورپردازی نما در سطح شهر

نتیجه نهایی آنکه تا جاییکه می‌توانیم باید محیط زندگی را سالم و امن نمائیم. بهتر است اینکار را از فضای مسکونی و کاری خود شروع کنیم . اگر قصد داریم سیستم روشنایی برای فضای مسکونی یا کسب و کار خود انجام دهیم از یک مشاور روشنایی و نورپردازی کمک بگیریم تا یک روشنایی استاندارد طراحی و اجرا شود.

شرکت مهندسی روشنایی آراشید برای ارائه خدمات و مشاوره همیشه در خدمتگزاری حاضر است.